روایت یک ماموریت فرهنگی؛ اولین معرفی کتاب در تالار اجتماعات کتابخانه مرکزی اردبیل

مامور شدم به نمایندگی از نهاد کتابخانه‌ها در آیین افتتاح تالار اجتماعات کتابخانه مرکزی اردبیل شرکت کنم که به‌همت همکاران عزیز و گرامی در اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان پس از سال‌ها به بهترین و فاخرترین شکل تجهیز شده بود.

طبق روال مرسوم باید چند کلامی هم در جلسه صحبت می‌شد. به این فکر کردم که آمار و ارقام را که گفته‌اند و باز هم خواهند گفت. پس بهتر است به‌جای اینکه وقت بزرگواران حاضر در جلسه را با صحبت‌های تکراری بگیرم، کتابی معرفی کنم تا هم هدیه‌ای باشد برای حاضران هم مرتبط با مهم‌ترین موضوع روز باشد؛ یعنی مقاومت. 

برای همین هم بعد از عرض سلام و ادب و تبریک میلاد امام حسن عسکری علیه‌السلام و گرامیداشت یاد و خاطره شهدای مقاوم‌ت #کتاب #میریام خاطرات سرکار خانم دکتر رباب صدر را بر دست گرفتم و عرض کردم مفتخرم اولین معرفی کتاب را در این تالار انجام دهم. 

علت انتخاب این کتاب را هم آشنایی با فضای سیاسی و اجتماعی لبنان عرض کردم و اینکه #امام_موسی_صدر و در زمان غیبت‌شان خواهر بزرگوار ایشان، مقاومت را در عرصه خدمات اجتماعی پی‌گرفته‌اند؛ آن هم نه از سر ترحم و یک امر ظاهری بلکه با ایمان به گزاره برای انسان گرد هم آمده‌ایم... به این نکته هم اشاره کردم که آنچه امروز از عزت لبنان شاهدیم، حاصل دوره هجده ساله حضور مصلحانه امام موسی در لبنان است که نشان می‌دهد اگر فعالیت اجتماعی و فرهنگی با اعتقاد و برنامه باشد حتماً اثرگذار خواهد بود. 

همچنین عرض کردم بعد از پیام مهم و تاریخی رهبر معظم انقلاب در مورد حوادث لبنان که فرمودند بر مسلمانان فرض است که در این نبرد یاری‌کننده جبهه حق باشند الان که امکان حضور در جبهه نبرد نیست، وظیفه ما آگاه‌سازی و اقناع افکار عمومی به وسیله اطلاعات دقیق از جنس چنین کتاب‌هایی است تا با جنایات باند تبهکار که در میدان نبرد جان بیگناهان را هدف می‌گیرد و در عرصه رسانه، فکر و اندیشه را مبارزه کنیم. 
با توجه به رسالت کتابداران که #مشاوران_امین جامعه هستند، در این میدان نبرد هر کتابخانه می‌تواند یک سنگر مقاومت باشد.

درباره نماینده محترم ولی فقیه در استان کردستان

 

سالها قبل یکی از برنامه سازان موفق معارفی رسانه ملی برنامه ای متفاوت تولید کرد. او میگفت در مسیر ساخت برنامه یک مشکل جدی داریم آنهم پیدا کردن عالمانی است که با زبان روز و ادبیات آشنا برای جوانان معارف را بیان کنند. چند قسمتی آن برنامه موفق ادامه داشت نهایتا هم همانطور که برنامه ساز پیش بینی میکرد ک
ار متوقف شد چون پیدا کردن کارشناسانی با ویژگی گفته شده خیلی خیلی سخت بود.

دیروز در جریان ماموریت #کردستان و سفر به شهر #سنندج، توفیق شد دقایقی را در خدمت آیت الله پورذهبی نماینده محترم ولی فقیه در استان باشیم. از همان لحظه ورود ایشان رفتار و سلوک شان با سایر بزرگوارانی که در این کسوت دیده بودم متفاوت بود.

وقتی هم شروع به صحبت کردند یاد آن نکته دوست برنامه ساز افتادم. صحبت کردنی ساده و صمیمی در عین حال که وقار و متانت و تواضع در بالاترین حد بود. از ظاهر صحبت کردن شان هم که بگذریم اولین بزرگواری بودند که بلافاصله بعد از سلام و شروع سخن عملیاتی و میدانی از احوال کتابخانه های استان سخن گفتند. قبلا هم شنیده بودم تیم مدیریتی استان را در بازدید های سطح استان همراه می کنند اما تازه بعد از بیان خودشان فهمیدم این همراه کردن با یک راهبرد و برنامه قبلی است.

به جزئیات بازدید های خود اشاره کردند از شهرستان هایی که رفته اند و اینکه قسمت ثابت سفرهایشان با خبر شدن از وضعیت کتابخانه های استان است؛ چرا که باید کتابخانه حالش خوب باشد تا نوجوانان و جوانان برای رفتن به کتابخانه شوق داشته باشند. کتابخانه در برنامه ایشان یک ضلع بود و کانون پرورش فکری و مجموعه های ورزشی وزارت ورزش و جوانان دو ضلع دیگر. در بین سخنانشان به نکته ای اشاره کردند و گفتند امروز به یادداشت هایم مراجعه کردم و تاریخ دقیق و مشخصات کتابخانه را فرمودند. این هم نشانه ای دیگر بود که هم برنامه دارند و هم رسیدن به اهداف برنامه را پایش میکنند.

خلاصه عرض کنم با حفظ احترام سایر بزرگواران، اما به نظر می رسید شیوه و سلوک حاج آقای پورذهبی با سایرین متفاوت بود و بسیار درس آموز بود و حتما این بزرگوار و امثال ایشان با تسلط بر معارف ناب دینی و با شیوه و سلوک به دور از تعارفات و قالب های تصنعی ساخته شده در جذب جوانان و مردم به دین و دینداری حتما موفق خواهند بود.

** دیدار با نمایندگان محترم ولی فقیه و استانداران از جمله برنامه های ثابت سفرهای استانی دبیرکل نهاد در این دوره مدیریت نهاد کتابخانه های عمومی کشور است.

درباره تبلیغ کتاب

هنگامی که صحبت از تبلیغ کتاب می شود، دو حوزه اصلی مد نظر است؛ اول اصل کتابخوانی و تشویق به خواندن و دیگر ، تبلیغ مصداق های خواندن و پاسخ به این پرسش که چه بخوانیم؟
در مورد تبلیغ خواندن با اینکه در سالهای اخیر شاهد اتفاق هایی در تبلیغات شهری و رسانه های جمعی بودیم، اما بر اساس همان مشاهدات باید پذیرفت که هنوز تبلیغ خواندن و کتابخوانی وزن اصلی خود را پیدا نکرده است. آنچه در تبلیغات شهری دیده می شود، بازاریابی کالاهای مصرفی و انتقال های پیام هایی غیر از ساحت فرهنگ به طور عام و کتابخوانی به طور خاص است.

حال اگر با اغماض از موضوع اول بگذریم و فرض کنیم که در فضای تبلیغاتی جامعه اصل کتابخوانی به صورت مستقیم و غیر مستقیم تبلیغ شده، اولین پرسش مخاطب این است که چه بخوانم؟ و اینجا معمولا پاسخ های کارشناسی شده و آماده وجود ندارد. یکی از دلایل، نداشتن نگاه حرفه ای در مورد تبلیغ کتاب در جامعه است. به بیان دیگر ما تمام انرژی خود را صرف تبلیغ یک اصل اثبات شده و بدون تردید گذاشته ایم که همان «فضلیت کتابخوانی» است؛ اما در پاسخ به سئوال چه بخوانیم برای گروه های مختلف از کودک و نوجوان تا بزرگسالان با نقش و مسئولیت های متفاوت اجتماعی پاسخیی نداریم. البته این موضوع مطلق نیست و در گوشه و کنار پیشنهاد هایی هم وجود دارد، اما فضای غالب چنین است.
بعد از اینکه پیشنهادها و کتاب ها هم مشخص شد، برانگیختن احساس مخاطب به خواندن، یکی از مهم ترین چالش های تبلیغ کتاب است. اگر پر زرق برق ترین تبلیغات و خوش رنگ و لعاب ترین تیزرهای تلویزیونی ساخته شود اما پاسخی به این پرسش مخاطب نداشته باشد که : «خواندن این کتاب به چه کار من می آید؟»، تبلیع موفقی نیست؛ در مقابل یک پست اینستاگرامی با یک عکس ساده از کتاب و چند خط نوشته که منتقل کننده «تجربه خواندن» از کتاب می باشد می تواند به مراتب تاثیر گذارتر باشد.
یکی از کارکردهای تبلیغ ایجاد احساس نیاز است. این احساس نیاز وقتی به وجود بیاید افراد انگیزه خواندن را پیدا می کنند، و متناسب با آن نیاز برای خواندن انرژی می گذارند. بعضی از ناشرین، با ارائه پاسخ های مناسب به این پرسش و بیان آن برای مشتری، توانسته اند نسبت به رقبای خود به موفقیت های بیشتری دست یابند.
یکی دیگر از گروه هایی که در زمینه تبلیغ خواندن و معرفی کتاب متناسب با مخاطب نقش مهم و اثرگذاری دارند، کتابداران می باشند. کتابداران به عنوان کارشناسان علم اطلاعات و دانش شناسی با مهارت هایی که به صورت آکادمیک آموخته اند، متناسب با نیازهای کاربر کتابخانه، می توانند لیستی از منابع ارائه دهند.
یکی از فرصت های خوب در حوزه تبلیغ کتاب، نسبت به گذشته، فراگیری شبکه های اجتماعی است. با تولید محتوا، با رویکرد ترویج «تجربه های خواندن» به جای جمله ها و گزارش های کلیشه ای در فضلیت خواندن، می توان اشتیاق برای خواندن متناسب با نیازهای شخصی ایجاد کرد.
مجهز نبودن مبلغین به مهارت های لازم یکی از آفت های جدی تبلیغ کتاب می باشد. برای این موضوع مثال فراوان است؛ از خطیب و مجری و کارشناسی که خود کتاب را نخوانده و به اتکاء خواندن سطحی چند خط معرفی، اقدام به معرفی کتاب می نماید؛  تا افرادی که کتاب را خوانده اند اما قادر به انتقال درست تجربه خواندن خود نیستند. هر چه تعداد تبلیغ بیشتر باشد و هزینه های بسیار صرف شود، باز هم با این وضعیت نمی توان به ترویج خواندن دلخوش بود.
برای تبلیغ کتاب آنچه لازم و ضروری است اولا تعیین راهبرد تبلیغات است و ثانیا تجهیز مبلغین به مهارت های لازم و استفاده از ظرفیت های موجود متناسب با اقتضائات هر ظرفیت.

این یادداشت برای روزنامه فرهیختگان در پرونده ای با موضوع تبلیغ کتاب منتشر شد. (+)

نقش کتابداران در جایگزینی فرهنگ اطلاع‌رسانی به جای انشاءنویسی

چند روزی از هفته کتاب می‌گذرد و این روزها به مناسبت روز کتاب و کتابخوانی و کتابدار، «کتاب»، سکه رایج بازار سخنرانی‌ها و نوشتن‌هاست. بیشتر این سخنرانی‌ها و یادداشت‌ها هم  یا شرح فضیلت مطالعه است یا نقد مبسوطی در مذمت نخواندن؛ سخنرانی‌ها و یادداشت‌هایی که بسیاری از آنها به هر دردی ممکن است دوا باشد جز ترویج کتاب‌خوانی.