ردپای مادر؛ از لوزان تا تهران
گاهی سه موضوع مثلثی را شکل می دهند که ذهن را قاب می گیرند .و البته که این موضوعات مرتبط چندین ضلع دیگر هم می‌توانند داشته باشند. اما آنچه دلیل نوشتن این یادداشت شد کنار هم قرار گرفتن سه موضوع مرتبط با یکدیگر است. مثلثی با سه ضلع که یکدیگر را کامل میکنند و هر سه با هم واژه "مادر" را قاب میگیرند. اما حالا این سه موضوع کدام اند و چه ارتباطی با هم دارند؟
اول: «دهکده خاک بر سر» روایت خانم فائضه غفارحدادی است از سفر بیش از یک ساله اش باهمر و فرزندشان به لوزان سوئیس . آغاز این سفر همزمان می شود با رسیدن خبر خوش در راه بودن فرزند دوم آنها. همان اول کتاب به این فکر می کردم خانم نویسنده می توانسته این را بهانه کند و قید سفر به غربت را بزند . دلیلش هم کاملا موجه بود. اما او ترجیح میدهد برود و به هیچ کس هم درباره بارداری اش چیزی نگوید تا در کار و هدفش خللی وارد نشود.
سفر هم سفر ساده و تفریحی نیست. از جذابیت ذاتی سفر که بگذریم، رفتن با یک فرزند سه چهارساله و با شرایط بارداری به سرزمینی که زبان آنها را بلد نیستیم و انگلیسی را هم که بلد باشیم آنجا رایج نباشد سخت می شود.
با این احوال خانم نویسنده مصمم است به رفتن و رسیدن به هدفهایش. آنها در یک واحد سی چهل متری ساکن می شوند. بی امکانات. پشت سر گذاشتن سختی های دیگر، از جذابیت های این روایت ۲۸۰صفحه ای است که نشر قاف چاپ کرده است.
اما شاید جذاب ترین بخش کتاب برای من این بود که نویسنده هم مادر است و هم پرتکاپو و فعال. مدام به دنبال پیداکردن قانع کننده ترین پاسخ ها برای سوالهای ذهنی اش می گردد. آنقدر که وقتی به بهانه مهدکودک فرزند و یادگیری زبان خود پایش به مرکز زنان شهر لوزان باز می شود، تبدیل به یک کنشگر فعال اجتماعی می شود. او در کنار همه اینها به اصولش هم مقید است. دغدغه دینی دارد. مراقب است تا نماز صبح اش در پرواز قضا نشود؛ خانه را آب و آب کشی می کند تا پاک پاک شود؛ از دست دادن با مردان نامحرم اجتناب می کند هرچند که شاید خیلی هم از واکنش آنها مطمئن نبوده؛ و مراقبت در مورد خوردن غذاهای حلال. از تاثرش در دهه اول محرم در لوزان می گوید و سرانجام دست به کارشدنش برای پخت شله زرد با حداقل امکانات در روز تاسوعا تا فکر کردن و مراقبت از ارزش ها و باورها و حتی بعضی موقعیت ها که در مواجهه با موضوعاتی حرف برای گفتن دارد و دغدغه گفتن دارد حسرت و تاسف می خورد از اینکه زبان بلد نیست تا دغدغه هایش را مطرح کند. اینها گوشه ای از روحیه پویا و مقید این مادر دغدغه مند اجتماعی است.
مادری که هم نقش مادری اش را به بهترین شکل می خواهد انجام دهد و هم کنشگری اش را و همزمان در نقش یک همسر، وظیفه خود را همراهی با همسر می داند برای پشت سر گذاشتن دوره مطالعاتی همسر و فراهم کردن زمینه رشد و پیشرفت او . از سویی دیگر او که تا این اندازه محکم از اصول زندگی اش مراقبت میکند وضعیت اروپا را نه پر زرق و برق روایت میکند و نه شعاری. دغدغه های ذهنیش را با روایتی ساده و صمیمی میگوید که مخاطب احساس می کنید در حال قدم زدن با روای در خیابان های لوزان و یافتن پاسخ برای سوالهایی است که راوی با او به اشتراک گذاشته است. در روایت و توصیف او، هم نظم اجتماعی هست و هم کیف قاپی و جیب بری در لوزان. هم خوش اخلاقی مردم برایش سوژه نوشتن میشود و هم روحیه ماشینی آدم ها . ( ماجرای برگرداندن لپ تاپ توسط پستچی)
دوم: تا اینجا را داشته باشید و از لوزان به میدان حضرت ولی عصر (عج) بیایید. میدانی که اخیرا طرح دیوارنگاره هایش محل بحث و صحبت میشود و حتی میتواند جریان بسازد. این باردیوار نگاره میدان ولی عصر عج به مناسبت روز ولادت حضرت زهرا سلام الله علیها و روز زن و روز مادر به طرحی اختصاص پیدا کرده که در آن تصویر یک مادر در حال رسیدگی به احوال سه فرزندش را می بینیم. تصویری شاد و سرزنده که در آن هم مادر خوشنود است و همه بچه ها به واسطه سایه الطاف مادر در آرامش هستند. اما این دیوار نگاره باعث طرح نقدهایی هم شده است . منتقدان معتقدند که زن نقش های متفاوتی دارد و نشان دادن نقش "مادری" در میان همه نقش های زن، محدود کردن زنان است و شاید برای آنها برخورنده هم باشد. نقدی که شاید طرح آن و حتی پاسخش بستگی دارد به جامعه پیرامونی پاسخ دهنده. اگر بر اساس دغدغه های غیر دینی قضاوت شود حتما پاسخ مثبت است اما اگر بر اساس ارزش های دینی قضاوت شود حتما این دیوارنگاره روایت تصویری یک ارزش والای جامعه دینی است به نام مادری. چرا که زن قبل از هر نقشی، انسان ساز است و زمینه ساز رشد جامعه . نقشی که مادر به واسطه تربیت صحیح فرزندان ایفا می کند.
سوم: حالا دوباره برویم لوزان.دهکده خاک بر سر یک نمونه از همین نقشی است که گفتم و البته مثال ها و نمونه های زیاد دیگری هم برای اثبات این ادعا وجود دارد.نمونه های دیگری که شاید مادر،خواهر و همسر شما هم از این دسته باشند. نمونه هایی که همسرمن هم یکی از آنهاست. جوانی که بین همه فرصت های خوب و جذاب، سختی های مادری را بین همه تفریح ها و سرگرمی ها و نقش های دیگر اجتماعی برمی گزیند و امروز همزمان با تربیت دو پسر بازیگوش دغدغه های دیگر ش را همزمان پی می گیرد. نقاشی حرفه ای، کارآفرینی در حوزه های مختلف آشپزی خانگی و ... همه ما نمونه های زیادی دور و برمان سراغ داریم. تفاوت این دسته از بانوان با منتقدین دیوار نگاره میدان ولی عصر عج شاید این باشد که آنها نقش مادر بودن را محور می دانند و در کنارش همسری و پیگیری فعالیت های اجتماعی و حرفه ای و کار و کارآفرینی. یکی معلم و یکی روزنامه نگار و یکی هنرمند یکی پزشک و یکی پرستار و ...
شاید اصلا دارم همه اینها را میگویم که منتقدین دیوارنگاره، دهکده خاک بر سر را بخوانند تا هم بدانند یک بانوی جوان چطور فعال اجتماعی است در عین مادر بودن و از آن مهم تر بدانند خیلی چیزها که برایشان ضد ارزش است در دل اروپا هم ارزش است. مثل همین مادری!
این مطلب روز هفتم اسفند نود و هفت مصادف با روز ولادت حضرت صدیقه کبری سلام الله علیها و روز مادر در روزنامه جام جم منتشر شد (+)
